İLİMİZİN ÖRNEK KİRAZ YETİŞTİRİCİSİ : BAKİ UYGUN

Baki Uygun son 3 yıldır Hasanbeyli Kiraz Festivalinde birinciliği alıyor. Bunu ise teorik bilgisi ile pratik bilgisini birleştirerek, bahçesine periyodik bakım yapmasına bağlıyor. Bahçesinin her şeyiyle bire bir ilgilendiğini söyleyen Baki Uygun meyvecilik konusunda her tür kitabı ve araştırmayı okuduğunu söylüyor. Baki Uygun’un bahçesi, Eurepgap kapsamında bir bahçe. Bilime çok inandığını söyleyen Baki Uygun, kiraz ağaçlarının,gereken bakımın yapıldığı zaman, karşılığını bol bol vereceğini söylüyor.

3 yıldır Hasanbeyli Kiraz Festivalinde Birinci oluyorsunuz. Bu da yetiştirdiğiniz kirazların kalitesinin bir göstergesi. Bunu neye bağlıyorsunuz?

Bahçeme periyodik bakım yapıyorum. Benim bahçem Eurepgap kapsamında bir bahçe. Biz Avrupa standartlarına uygun ürün yetiştiriyoruz. Bahçemiz tüketiciler birliği tarafından görevlendirilmiş uzmanlar tarafından sertifikalandırıldı. Bu nedenle periyodik olarak bakımını yapmak zorundayız. Bir defa kiraz organik bir ürün diyebiliriz. Kiraz fazla kimyasal ürün kabul etmez. Sadece meyve kurtlanmasına karşı, etki süresi az olan bir ilaç kullanıyoruz. Ürün kimyasal olarak etkilenmeyeceği için bu ilacı kullanıyoruz. Bahçeye sürekli olarak periyodik bakım yaptığım için haliyle güzel bir ürün elde ediyoruz.

Ne zaman başladınız kiraz yetiştirmeye?

Ben işçi emeklisiyim. Kiraz yetiştirmeyi kafama koymuştum. 1993 yılında evimi yaptım buraya, 1995 yılında da bahçemi tesis ettim. Bahçeyi tesis ettiğimde bir takım zirai bilgilerden yoksundum. Ağaçlarımı kurudu, ürün alamadım bu nedenle bir araştırmaya giriştim. Bu araştırmalar sonucu bilinçli bir üretici oldum. Tarım Müdürlüğündeki değerli elemanlarımızın denetiminde, onların ışığında şu an kendimi kiraz konusunda yetişkin olarak görüyorum. Bu konuda da çevremdeki insanlara da yardımcı olmaya çalışıyorum. Hatta buraya ihracatçı firmaların gelmesine de öncülük ettiğimi söyleyebilirim.

Şu anda ne kadar bir alanda, kaç ağaç var?

9 dönümlük bir alanda 250 ağaç var. 220 ağaç üretimde diğer 30 ağaç henüz gençtir ya da aşı yapılmıştır.

Bu bahçenin son haline gelinceye kadar geçirdiği evreler neler oldu?

1995 yılında ağaçları Afşin Devlet Fidanlığından getirdim. Özellikle o zamanlar bana ziraat 900 adlı ürünün ihraç ürünü olduğunu söylediler. Bu nedenle bu ürünü ektim. Bahçenin %80’i ziraat 900 adlı üründen oluşuyor. Yani ihracatçının istemiş olduğu ürün. İlk iki sene kök değişimine çalıştı. Sonraki 5 sene biz çiçek dahi göremedik. Ürün alamadık. Ama yedinci seneden sonra tek tük ürün aldık. 10 yaş ile 12 yaş arası ergenlik çağıdır kirazın. Tam olarak ürüne yatma çağıdır. Şu an ilk yılı diyebilirim. Bundan önceki 3 yıldır ürün alıyorum ama bu yıl artık ergenliğini tamamlayıp tam ürüne yatma çağı kirazların.

Festivalde yarışan kirazınız da ziraat 900 adlı ürün müydü?

Zaten orada yarışan kirazların tümü ziraat 900 adlı üründür. Bu ürün diğer çeşitlere göre kaliteli, uzun süre kalan, nakliyeye dayanıklı, soğuklamaya dayanıklı bir üründür. Özellikle ihraç ürünü olarak tercih edilmesinin sebebi hem çekirdeği ufak, eti sulu, uzun saplı hem de dayanıklı.

Kirazın kalitesini nasıl anlıyoruz?

Kirazın kalitesini; dolgun etine, küçük çekirdeğine, aromasına ve dayanıklılığına bakarak anlayabiliriz. Mesela kirazı Osmaniye’de yetiştirebilirsiniz ama ürün alamazsınız. Bu yayla ürünüdür. Bir sene içinde 1400 – 1700 saat soğuklama ister. Kışın gündüzleri kısa, bu süreyi 10 saat kabul edelim. Geceleri uzun, bu süreyi de 14 saat kabul edelim. Kışın 14 saati +5 ila -2 arasında kabul edelim. Bu soğuklama süresidir.  14 saat kabul edersek 1400 saati tamamlaması için en az 100 gün olması gerekir. Bölgemizde Hasanbeyli’de ve Sarayova köyünde bu soğuklama süresi yeterlidir. Bu soğuklama süresini görmezse bir takım mantar hastalıkları olur. Bakteri hastalıkları olur. Ayrıca, soğuklama süresini tamamlamazsa, döllenme tamamlanmaz. Yani ürün kaybı çok olur. Kızıldere köyünde bir bahçe sırf bu nedenle söküldü. Barajın oluşu iklimi daha çok yumuşattı. Ayrıca rakım farkı var. Hasanbeyli’nin iklim kuşağı, kirazın yetişmesine elverişli. Ayrıca toprak yapısıyla da ilgisi var. Eskiden buralarda meşe ormanları olduğu için meşe toprağı var. Burası kırsal kesim olduğu için toprakta pek kimyasal da kullanılmamış. Toprak temiz. Biz de organik gübre kullanıyoruz zaten.

Bahçenin maliyeti ile elde edilen gelire bakarak emeğinizin karşılığını aldığınız söyleyebilir miyiz?

Önemli olan burada direnme gücünüz. Arazilerimiz küçük olduğu için, bu arazilerde üretim oldukça zor. Benim maddi sorunum olmadığı için 7–8 sene dayanabildim. Yani hiçbir ürün elde etmeksizin bahçeden hiçbir şey beklemeksizin kendi imkânlarımla 7–8 sene dayanabildim. Son 3 senedir ürün elde ediyorum. 1 dönüme 1 milyar veren bir ürün bu. Yani 10 dönüm arazisi olan biri 10 milyar elde eder. Ama geliri olmayan birinin direnmesi zor diye düşünüyorum.

Bahçenizde kaç çeşit kiraz ağacınız var?

Planlı bir bahçe düzenlenirse, dölleyici çeşitlerin bulunma zorunluluğu var. Şu an benim bahçemde 4–5 çeşit ağaç var. Ama dediğim gibi bunun %80’i ihraç ürünü olan ziraat 900. Diğerleri ise dölleyici çeşit olarak bulundurmak zorunda olduğumuz çeşitler. Bu ürünleri ihracatçılara vermiyoruz, iç piyasaya yolluyoruz. Bizim ürünlerimiz iç piyasaya ayrı dış piyasaya ayrı olarak yetiştirilmez. Aynı şekilde bakılır ve yetiştirilir. Dikim masraflarımız ilk etapta yüksek oluyor. Bodur kiraz bu konuda kolaylık sağlayabilir üreticiye. Bodur kiraz az alana daha çok dikilir ve ikinci yıl ürün verir. Mesela ziraat 900’ün tam ürüne yatma süresi 10–12 yıl bodur kirazın ise 4 yıl. Birim alana bizde 25 ağaç dikilirse bodur kirazda 40 ağaç dikiliyor.

Bodur kirazın bakımında bir zorluk var mı?

Bu da sorunlarımız arasında aslında. Ben kendi imkânlarımla toprak analizi yaptırıyorum. Yaprak analizini henüz yaptıramadım. Çünkü imkânımız yok. Bu konuda yardıma ihtiyacımız var. Eğer toprağın ve yaprağın neye ihtiyacı olduğunu bilmezseniz, gereksinimlerini karşılayamazsınız. Yanlış gübreleme yapmamak gerekiyor. Yanlış gübreleme üründe, ağaçta büyük zararlar yaratabilir. Bu nedenle ihtiyaçları bilmek zorundayız. Bodur kirazla diğer kirazın pek bir bakım farkı yok. İkisinin de ihtiyaçları tespit edilmeli ve bakımı ona göre yapılmalı. Gübrelemeyi ya kendi gözlemlerimize dayanarak yapıyoruz ya da ilçe tarım müdürlüğünden arkadaşlarımızın önerilerinden yararlanıyoruz. Şunu da belirteyim; benim bahçem aynı zamanda entegre mücadele kapsamında.  Köyümüzde bu entegre mücadele kapsamındaki bahçeleri artırabilirsek daha iyi ürün elde edeceğimize inanıyorum.

Entegre mücadele tam olarak nedir?

Entegre mücadele; kirazda nasıl ekim başladığının ve nasıl devam ettiğinin denetlenmesidir. Yani Tarım Müdürlüğünden uzmanlar bunları denetliyorlar. Onların da kadroları yeterli olmadığı için az sayıda bahçeyi denetleyebiliyorlar. Ama bu kapsam genişletilirse daha iyi bir verim elde edileceğini düşünüyorum.

Hasanbeyli’de kiraz yetiştirilmesinde gözlemlediğiniz bazı hatalar var mı?

Hasanbeyli’de bilinçli bir tarım yapılmıyor. Atadan dededen görülen usullerle tarım yapılıyor. Zaten bilinçli bir tarım yapılan bölgede pek sorun olmaz. Fidan dikimi sorunu çözüldü. İl Tarım Müdürlüğünün bize yolladığı sertifikalı fidanları dikiyoruz. Bunların garantisi var. Sağlıklı olduğu kesin fidanlar. Aşıları tamam ve hastalıklardan arınmış fidanlar.

Siz kiraz yetiştirme konusunda bilinçli bir üreticisiniz. Bunu nasıl başardınız?

Bahçeyi ilk kurduğumda bilinçli değildim. Henüz bir araştırma yapmamıştım. İlk iki sene ağaçlar kuruduktan sonra bir araştırmaya giriştim. Ağacı söktüm, ağaçtan kesitler aldım ve ziraat mühendislerine gösterdim. Çünkü kuruma sebebini bilmiyordum. Ziraat mühendisleri incelediler. Hastalık olduğunu, dip kurdu olduğunu tespit ettiler. İki seçeneğim vardı. Ya bahçeden vazgeçecektim ya da bununla mücadele edecektim. Mücadele yolunu seçtim. Araştırmaya giriştim ve bugün bu noktaya geldik. Benim kiraz konusunda yıllık çalışmalarım var. Bahçenin toplama hariç tüm işlerini kendim yaparım ve bunları kaydederim. Bilime çok inanan bir insanım. Teori ile pratik birbirini bütünler. Teorik bilgi elde edebilmek için belge toplamak gerekir, bu konuda okumak gerekir. Ben bahçe gezilerine katılıyorum. Tarım fuarlarına katıldım. Mesela orada internette pazarlamayı öğrendim.

Pazarlama konusundaki sorunlarınız neler?

Pazarlama konusundaki sorunlarımız çok büyük. Hasanbeyli’ye direkt olarak ihracatçı firmayı getiremiyoruz. Örneğin bir firma ile konuştum fakat firma bizim yıllık rekoltemizin düşük oluşu sebebiyle gelemeyeceklerini söyledi. Bazı firmalarla görüşüyoruz ama onlarda kendileri gelmiyorlar aracı kullanıyorlar. İhracatçı firmalarla bire bir görüşmek istiyoruz. Biz bundan birkaç yıl önce kendimizi tanıtmak için Tarsus’a gittik fakat bir sonuç alamıyoruz. Bu bizim en büyük sorunumuz. Mesela bir firma bir aracı yolluyor 2 milyon 250 bin öneriyor. Kabul etmiyoruz. Aynı firma başka bir aracı gönderiyor ve bize 2 milyon fiyat veriyor. Daha önce teklif edilen fiyatı kabul edelim diye. Öyle bir pazar kıskacındayız ki çözemiyoruz. Ürünü yurt dışına ihraç ettiğimiz zaman da iç piyasaya verdiğimiz zaman da benim zaten bir kazancım oluyor. Ama ben yurt dışına ihraç edildiği zaman ülkemin de döviz kazanmasını istiyorum. Bu benim için bir onur kaynağıdır. Ben ihracatçı firmaların burada özendirilmesi taraftarıyım. Bu konuda devletimizin yardıma ihtiyacımız var.

Kiraz yetiştirmek isteyenlere neler önerebilirsiniz?

Şöyle söyleyebilirim; bir anne baba evladını yetiştirir. 20 yaşına gelir kız olur evlendirir, oğlan olur askere gönderir. Bu evlat ailesine ya bakar ya bakmaz. Ama kiraz 10 sene sonra bakana büyütene, bakar. Kesin hayırlıdır. Bir ihracatçı firma ile görüştüm ve meyve popülâsyonunda değişiklik yapalım dedim. Narenciyede yaşanan sıkıntı belki ileri de kirazda da yaşanır dedim. Sizin bana bir öneriniz var mı dedim. Aldığım cevap ise şu oldu; kesinlikle kirazdan vazgeçmeyin. Avrupa ve dünya bunun kıymetini öğrendi. Hiçbir zaman narenciyede yaşanan kriz kirazda yaşanmaz dediler. Üreticilere tavsiyem toprak ve iklim şartları izin veriyorsa eğer, mutlaka ihracat için olan ürünü hazırlasınlar. Bu ürün zaten iç piyasaya da cevap verecektir. Yalnız birkaç sene direnmeleri gerekir. Mesela 500 ağaçlık bir bahçe kuracaksınız. Bu da 3,5 milyar gibi bir meblağ gerektirir. Kırsal kesimdeki bir vatandaş bu parayı karşılayamaz. Çünkü vatandaşın yıllık geliri 3,5 milyar değil. Artı bahçeye kiraz ekerseniz hububat ekemeyeceksiniz. Hatta örtü bitkileri hariç hiçbir ürün kabul etmez. Sadece ilk seneler sebzecilik yapabilirsiniz. O da meyve ağaçlarının sulanması için. Yani bu şekilde de bir geliriniz olmayacak. Bu nedenle bir dayanma direnme güçlerinin olması şart. İşte bu dayanma ve direnme gücü olmadığı için köylüye teşvik şart.

Son olarak söylemek istediğiniz bir şeyler var mı?

Kiraz bahçelerinde dölleyici araç gerekmektedir. Dölleyici araç ise arıdır. Benim önerim, bahçe sahiplerine, en azından 3–5 kovan arı bulundurmaları. Bunu bilmeyen üreticilerimiz var. İlçe Tarım Müdürlüğü bunu üreticiye anlatabilirler. Bahçe sahipleri ile birebir görüşerek arının dölleyici olarak önemini anlatabilirler.  Bu şekilde verim artırılabilir. Bölgedeki üretim kaybı bu şekilde önlenebilir.